زخم بستر یا زخم فشاری یک مشکل رایج در افرادی است که به دلیل شرایط خاص سلامتی برای مدت طولانی در بستر یا وضعیت ثابتی قرار دارند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، مراحل، روش‌های تشخیص و درمان زخم بستر می‌پردازیم و نکات پیشگیری و مراقبت از بیماران مستعد زخم بستر را مورد بحث قرار می‌دهیم.
بخش اول: زخم بستر چیست؟
زخم بستر یا زخم فشاری نوعی زخم است که به دلیل فشار مداوم و طولانی‌مدت روی پوست ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولاً در نواحی از بدن رخ می‌دهند که پوست در تماس مستقیم با استخوان قرار دارد و فشار مداوم منجر به اختلال در خون‌رسانی به بافت‌ها می‌شود. این زخم‌ها به ویژه در افرادی که به دلیل ناتوانی حرکتی یا بی‌حرکتی مطلق مجبور به خوابیدن طولانی‌مدت در بستر یا نشستن روی ویلچر هستند، شایع است.
بخش دوم: علل ایجاد زخم بستر
عوامل متعددی باعث ایجاد زخم بستر می‌شوند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- فشار مستقیم: فشار ثابت و طولانی‌مدت روی نواحی استخوانی بدن مانند باسن، کمر، آرنج، و پاشنه.
- سایش: وقتی پوست با یک سطح دیگر به طور مکرر ساییده می‌شود، ممکن است بافت‌های زیرین آسیب ببینند.
- اصطکاک: حرکت مکرر بدن روی یک سطح ثابت می‌تواند به لایه‌های پوست آسیب برساند.
- رطوبت: عرق، ادرار و مدفوع می‌توانند پوست را نرم کرده و آسیب‌پذیرتر کنند.
- سوءتغذیه و کمبود آب بدن: کمبود پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای ترمیم بافت‌ها، خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش می‌دهد.
بخش سوم: مراحل و درجات زخم بستر
زخم بستر به چهار درجه مختلف طبقه‌بندی می‌شود:
- مرحله اول: در این مرحله پوست هنوز سالم است، اما قرمز و حساس به لمس شده و با فشار تغییر رنگ نمی‌دهد.
- مرحله دوم: پوست دچار زخم سطحی و تاول می‌شود. در این مرحله ممکن است پوست لایه‌برداری شده و ناحیه آسیب‌دیده دردناک باشد.
- مرحله سوم: در این مرحله، زخم به لایه‌های زیرین پوست نفوذ کرده و حتی ممکن است چربی زیر پوستی را نیز درگیر کند.
- مرحله چهارم: زخم به عمق بیشتری نفوذ کرده و به عضلات، استخوان‌ها و گاهی مفاصل می‌رسد. این مرحله شدیدترین و خطرناک‌ترین مرحله زخم بستر است.
بخش چهارم: تشخیص زخم بستر
تشخیص زخم بستر معمولاً از طریق مشاهده علائم و وضعیت بیمار انجام می‌شود. پزشک یا پرستار با بررسی و لمس نواحی آسیب‌پذیر، می‌تواند شدت زخم را ارزیابی کند. در برخی موارد ممکن است از آزمایش‌های زیر نیز استفاده شود:
- عکس‌برداری با اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی: در صورت بروز عفونت عمیق یا درگیری بافت‌های عمیق‌تر.
- آزمایش خون: برای تشخیص وجود عفونت و ارزیابی وضعیت کلی بیمار.
- باکتری‌شناسی زخم: در صورتی که زخم عفونی به نظر برسد، نمونه‌برداری برای شناسایی باکتری‌ها و تعیین آنتی‌بیوتیک مناسب انجام می‌شود.
بخش پنجم: درمان زخم بستر
روش‌های درمانی زخم بستر بسته به شدت زخم و وضعیت بیمار متفاوت هستند:
- تغییر وضعیت بیمار: تغییر مداوم وضعیت خوابیدن یا نشستن بیمار به کاهش فشار روی نقاط آسیب‌پذیر کمک می‌کند.
- استفاده از تجهیزات حمایتی: بالش‌های مخصوص، تشک‌های ضد فشار و زیراندازهای فومی می‌توانند به کاهش فشار و توزیع وزن کمک کنند.
- تمیز کردن و پانسمان زخم: شستشو و پانسمان مرتب زخم می‌تواند از عفونت جلوگیری کرده و بهبودی را تسریع کند.
- درمان‌های موضعی: استفاده از کرم‌ها، پمادها و آنتی‌بیوتیک‌های موضعی برای کاهش درد و جلوگیری از عفونت توصیه می‌شود.
- درمان‌های جراحی: در موارد شدید زخم بستر (مرحله سوم و چهارم)، ممکن است نیاز به جراحی برای پاکسازی بافت‌های آسیب‌دیده و ترمیم زخم باشد.
بخش ششم: مراقبت و پیشگیری از زخم بستر
پیشگیری از زخم بستر نقش مهمی در سلامت بیماران بستری دارد. برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:
- حفظ تحرک: تغییر وضعیت منظم بیمار به گونه‌ای که فشار روی نواحی مستعد زخم کاهش یابد.
- مراقبت از پوست: حفظ رطوبت و سلامت پوست و تمیز نگه‌داشتن نواحی مستعد.
- تغذیه مناسب: مصرف کافی پروتئین، ویتامین‌ها و مایعات برای حفظ سلامت پوست و بافت‌ها.
- استفاده از وسایل کمکی: استفاده از بالش‌های مخصوص، تشک‌های هوا، و سایر وسایل حمایتی برای کاهش فشار روی نقاط حساس.
نتیجه‌گیری
زخم بستر یک مشکل جدی است که به مراقبت و پیشگیری مناسب نیاز دارد. آگاهی از علل، علائم، و مراحل این زخم می‌تواند در تشخیص زودهنگام و درمان موثرتر آن نقش اساسی داشته باشد. همچنین، با رعایت اصول پیشگیری و مراقبت‌های بهداشتی، می‌توان از ایجاد زخم‌های بستر در افراد مستعد جلوگیری کرده و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشید.
